Hoe starten met innovatie?

Denk maar aan de vele innovaties met betrekking tot beglazing, de aangescherpte isolatienormen, de opname van installaties in gevels, de hoge geluidsprestaties in relatie tot ventilatieopeningen en speciale beglazingen, de intrede van PV in gevels, de verschuiving en diversificatie van materiaalgebruik, de toepassing van BIM, en zo kunnen we nog wel even doorgaan. 

En wat belangrijker is, het houdt voorlopig zeker niet op. Sterker nog, de veranderingen gaan in een steeds hoger tempo gewoon door. Met betrekking tot de klimaatverandering staan we nog maar aan het begin van een enerverende uitdaging. Onderwerpen als circulariteit hebben al aandacht, maar gaat ons nog vele jaren bezig houden. ‘You ain’t seen nothing yet’. Actueel zijn vragen over hoe we onze gebouwen gaan koelen? Met nachtventilatie is dit duurzamer dan met actieve koeling. Dat geldt ook voor licht, dat net als ventilatie aansluit op de noodzaak om gezondere gebouwen te ontwikkelen. Veiligheid in relatie tot brand heb ik al een aantal keren in Gevelbouw behandeld en het belang daarvan in relatie tot gevels heeft de Grenfell-brand in Londen duidelijk gemaakt. En qua procesinnovatie zie ik de industrialisatie noodzaak als een onontkoombare uitdaging. We moeten wel! 

Met mijn Slimbouwen (zie kadertekst) propageer ik om die reden al jaren een splitsing tussen casco, omhulling, installaties en afbouw. En in de opsplitsing wordt met het woord omhulling al direct duidelijk dat de gevel een prominente rol speelt. Slimbouwen maakt off site productie mogelijk en ondersteunt ook circulariteit in hoge mate. Het is dus niet vreemd dat Slimbouwen steeds meer opgang maakt.

Waar het mij hier om gaat, is dat we samen de grote veranderingen aan moeten kunnen. Het bouwproces is daarbij versnipperd en iedereen moet in de verandering aan kunnen haken. Waar dat niet lukt, zal dat verschuivingen van rollen tot gevolg hebben. Latente bedreigingen zijn er voor iedereen. Voor architecten en aannemers is er minder werk als gebouwen als industriële producten tot stand worden gebracht. Of ontwikkelt zich de industrialisatie wellicht op een gedifferentieerde manier, met industriële casco’s en maatwerk gevels en afbouw? Voor de gevelbranche geldt, dat we ons over het marktvolume niet zo’n zorgen hoeven te maken. De uitdagingen voor de toekomst liggen hier naast de veranderende bouwtechniek in veiligheid en duurzaamheid, op de industriële productie, de integratie van installaties, de uitwerking en organisatie van circulariteit, nieuwe business cases zoals de ‘gevel as a service’. Allemaal grote onderwerpen, waarop eenieder zich kan voorbereiden. En ook moet voorbereiden, want niet meegaan is geen optie. We moeten wel meebewegen.

Om tijdig de slag te kunnen maken met de grote veranderingen, is het toverwoord ‘kennis’. Kennis doe je op via cursussen, door te lezen, door jong talent binnen te halen en vooral door met de trends en thema’s actief bezig te zijn. Regelmatig actief nadenken, deelnemen aan denktanks, congressen, etc. Dat is de eerste slag. Je bouwt aldus awareness op die de drijvende kracht gaat zijn, die je in de actiestand zal brengen. Maar kennis zorgt ook voor het inzicht in welke stappen je met je bedrijf zou moeten zetten. Het geeft richting aan je innovatieproject maar schept ook een beeld van de hindernissen die je te wachten staan. Daarmee vormt het de driver om vooral tijdig te beginnen met een verandering. En niet te wachten tot de nood al hoog is.

Veranderen is een proces op zich, dat over enkele jaren uitgesmeerd zal worden en waarbij de actie van vandaag mogelijk pas over een jaar of drie het beoogde effect sorteert. Ik heb het dan niet over een kleine aanpassing, maar over wezenlijke innovaties. Een technische aanpassing is in theorie snel te organiseren, maar als je een organisatie en zijn omgeving (een systeem) moet meekrijgen, vergt dat een procesaanpak inclusief het afleren van oude routines, het volgen van cursussen en trainingen, het doorvoeren van IT-aanpassingen, het wijzigen van de wijze van samenwerken met klanten en leveranciers, het maken en overwinnen van fouten, etc. En dan kan gelaten wachten duur komen te staan. 

Nu heb ik in het verleden al vaker gepubliceerd over kansrijke innovatieprocessen. Een gestructureerde aanpak, zoals in de kadertekst kort beschreven, is daarbij de absolute basis voor een succesvol project. Daar heb ik onderzoek naar gedaan.

Het is zinvol om je goed op een innovatieproces voor te bereiden en ook de theoretische modellen tot je te nemen. Ik spar daarover vaak met ondernemers. Bijvoorbeeld over de doelen, de route, de investering in tijd en middelen, het genereren van ideeën, etc. 

Wat ik mij realiseer is dat het vanuit mijn gezichtspunt weliswaar over een grote groep bedrijven gaat, maar vanuit de markt gezien uiteindelijk over een minderheid. De meesten zijn zo ver nog niet. Dat is geen schande, maar realiteit. Zij maken pas plannen als het bewustzijn is ontstaan dat men in beweging moet komen. Het is niet effectief om diep op de ‘how en what’ in te gaan, als de ‘why’ niet is beantwoord.

Het devies is daarom om tijd vrij te maken voor het opbouwen van een toekomstbeeld. Probeer liefst verrijkt met een klankbord gevuld met buitenwereld een beeld te schetsen over de betekenis van aankomende technologie, de veranderende waardes bij afnemers en gebruikers (vaak niet dezelfde personen/bedrijven), over wat er vanuit de regelgeving op ons afkomt, welke trends van betekenis zijn, et cetera. Lees boeken hierover, snuffel op internet, volg de ontwikkelingen in de technologie en bij de relevante ministeries, etc. Soms kun je dat heel goed met andere bedrijven samen doen en zo’n fase kost afgezien van de bestede tijd, daarmee de kop ook niet. Ik organiseer samen met partners regelmatig awareness sessies en er zijn allerlei technieken om met een groep elkaar aanvullende ondernemers en de betrokken externen, een toekomstbeeld op te bouwen. Voor alles: begin met lezen over onderwerpen als de climate change, gezondheid, veiligheid, nieuwe verdienmodellen en financieringsvormen, etc. en put er inspiratie uit voor de eigen onderneming. En wellicht moet je de aandacht voor innovatie een beetje afdwingen, bij jezelf, bij collega’s, bij bedrijfsadviseurs. In dat geval kan een ingehuurde deskundige heel effectief zijn.

Hopelijk helpt dit ondernemers, ondernemingen, lezers om een laagdrempelig begin te maken met het zo noodzakelijke voorbereiden op de toekomst.  

Jos Lichtenberg
Em. Hoogleraar TU Eindhoven, Co-initiator Off Road Innovations, Voorzitter Slimbouwen, Voorzitter Houtsystemen