Column #Systeem – Joost Heijnis

‘’HHeLiBeBCNOFNeNaMgAlSiPSClAr’’. Dit rijtje kan ik sinds mijn eerste scheikunde les opdreunen. Het is een soort ezelsbruggetje voor de eerste achttien elementen uit het periodiek systeem der elementen. Mijn vader leerde het me en sindsdien ben ik gegrepen door de schoonheid van de door Dmitri Mendelejev uitgedachte tabel. 

In de tabel ingesloten tussen magnesium en silicium bevindt zich atoomnummer 13: Aluminium. Nu zegt deze positie ondanks de inspanningen van Mendelejev niet direct alles over dit element. Het is niet zo onedel als magnesium (links van aluminium) en het is ook niet het hoofdingrediënt van glas zoals silicium, aan de rechterzijde. Zijn positie in het systeem an sich zegt echter wel wat over de soortelijke massa: aluminium is licht van gewicht. Nadere bestudering leert dat aluminium zich bevindt in de groep van non-ferro metalen en het oxideert razendsnel waardoor er een beschermend laagje ontstaat, al is dat laatste niet uit het systeem te herleiden. Ondanks de heldere opzet die Mendelejev meer dan honderdzeventig jaar geleden maakte zul je dus verder moeten zoeken wil je alle eigenschappen van een stof kennen en begrijpen.

Nu hing er onlangs een poster van een ander systeem (de construction material pyramid) bij ons op kantoor op een van de (aluminium) borden waarop wij onze projecten presenteren aan elkaar en aan bezoekers en opdrachtgevers. Dit betrof een piramidevormig schema horizontaal verdeeld in categorieën. Onderaan aan de voet een tiental soorten hout en houtproducten. En helemaal in de top……aluminium.  De piramide toonde de hoeveelheid embodied carbon per gewichtseenheid. En als je materialen op dat aspect beschouwt, komt aluminium er heel slecht vanaf. Nu wist ik wel dat er heel wat energievretende processen voorafgaan aan het plaatsen van bijvoorbeeld een aluminium gevelsysteem, maar dit maakte toch indruk. 

Een dag later stond ik met een espresso in de hand weer bij de poster. Ik scande alle regels en ontdekte al gauw dat net als het systeem van Mendelejev je ook de getoonde informatie goed moet bestuderen om echt te snappen wat er nu staat. Op een van de lager gelegen regels in de piramide bevond zich namelijk een gebiedje met bakstenen. Die zorgen bij productie toch ook voor aardig wat uitstoot zou je zeggen, echter volgens de piramide zou aluminium een factor dertig slechter presteren. En toen pas viel het kwartje. Dit systeem gaat uit van toepassing van nieuw gewonnen grondstoffen. En laat dat nu het hele grote voordeel van aluminium zijn. Bijna 75% van al het aluminium dat ooit werd geproduceerd is nog of weer in gebruik. En in Nederland wordt 95% van al het bouwaluminium gerecycled. Zie dat maar eens met baksteen of kunststof te bereiken. En bovendien gaat de piramide uit van een CO2 equivalent per ton. En laat aluminium nu lekker licht zijn. Ik blijf me voorlopig vasthouden aan het systeem van Dmitri.