De waarde van brandveiligheid

Brandveiligheid lijkt een lastig verkoopbare kwaliteit. De impact na een brand is gigantisch, echter de kans erop voelt als beperkt. Bijna iedereen gaat ervan uit dat het hem of haar nooit zal overkomen. Maar is dat wel correct? In dit artikel ga ik in op kansen in relatie tot de omvang van schade. De ‘economie van vermeden schade’ geldt daarbij als drijfveer om brand serieus te nemen en hoe gevels kunnen bijdragen aan het reduceren van risico’s.

Velen geven periodiek € 15,- uit voor een staatslot. De kans om in één klap steenrijk te worden verleidt ons daartoe. Dit ondanks het feit dat de kans op de jackpot verwaarloosbaar klein is.

Het zou in lijn daarmee logisch zijn om een beperkt bedrag te investeren om de kans op en omvang van een brandschade te verkleinen.

De praktijk is dat we bij bouwactiviteiten slechts aan de absolute ondergrens voldoen: het bouwbesluit. Onze regelgeving is totaal niet gericht op het beperken van materiele schade. Het is (met overigens veel zwakke plekken) gericht op het verkleinen van de kans op menselijke slachtoffers.

Bedrijfsbranden

Bedrijfsbranden krijgen in veel gevallen ’s nachts de kans om tot ontwikkeling te komen. Er zijn dan geen mensen om vroegtijdig in te grijpen of alarm te slaan. Er vallen gelukkig daarom in dergelijke situaties niet vaak slachtoffers, maar de schade is doorgaans enorm. Zelfs vele malen groter dan hetgeen waarvoor men is verzekerd. Bedrijfsbranden kunnen een brandbare of explosieve inboedel of voorraad hebben dan wel is er kans op rookgasexplosies door o.a. de gebruikte bouwmaterialen. Het vermijden van risico’s voor brandweerlieden leidt vaak tot een bewust gecontroleerd afbrandscenario en dus een total loss.

Dat de verzekeraar de schade vergoedt, wordt altijd aangenomen, maar is dat wel per definitie zo? Die zal namelijk eerst onderzoeken of het gebouw wel voldeed aan de specificaties waarop de polis is gebaseerd. Is de gevel wel brandveilig uitgevoerd of is er te elfder ure wellicht bezuinigd op de materiaalkeuze?
Zijn er PV-panelen geplaatst op een niet brandveilig dak? Is de gevel of her dak misschien later doorboord voor het aanleggen van een airconditioning? En is dat wel keurig gemeld? Is er wel voldaan aan de verzekeringsvoorwaarden zoals met betrekking tot brandgevaarlijke buitenopslag?

Niet te boven komen

Zelfs al wordt de bouwkundige schade naadloos vergoed, hoe zit het dan met productiemiddelen, machines, computers en voorraden? Die kunnen kapitaal technisch dan wel verzekerd zijn, maar er moet een ander gebouw worden betrokken en machines hebben een levertijd.

Het ‘tijdelijk’ niet kunnen leveren leidt tot imagoschade en gigantische derving. Klanten lopen over naar de concurrent en zolang er niet geleverd kan worden, lopen de salariskosten door.

Er komen ook claims in verband met milieuverontreiniging, buren die schade ondervinden door rook of anderszins.

Het is al met al niet vreemd dat de helft van de bedrijven die een serieuze brand meemaken dit niet te boven komt en binnen vijf jaar ophouden te bestaan. Met alle financiële en emotionele schade van dien. Voor de ondernemer, maar ook voor het personeel en hun gezinnen. Goed verzekeren en reduceren van risico’s is daarmee tevens een MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) onderwerp.

Kans maal impact

De impact kan dus immens zijn, echter bedrijfskundig gaat het natuurlijk over ‘kans maal impact’. En die kans is inderdaad niet heel groot, maar wel aanzienlijk groter dan het winnen van de jackpot in de staatsloterij. Om wat gevoel te krijgen wat cijfermateriaal:

In de periode 2000-2016 waren er in Nederland gemiddeld 109 branden per jaar met een brandschade boven € 1.000.000,- (daarnaast nog eens ca. 14.000 branden met een schade onder € 1.000.000,-). De totale verzekerde schade van de 109 grote branden bedroeg gemiddeld 467 miljoen euro per jaar (bron NIVRE). Dat is orde grootte 60% van de totale directe schade van ca. 800 miljoen euro per jaar door brand (bron CBS StatLine).

En wat te denken van de maatschappelijke schade van een brand. Het asbest dat moet worden opgeruimd, de giftige rook die wordt verspreid, het bluswater dat de bodem vervuilt, het verkeer dat stagneert, de brandweer die moet uitrukken, et cetera. Derving en imagoschade zijn reeds hiervoor genoemd.

In brandveiligheidsland heerst de opvatting dat de echte schade vier keer hoger is dan hetgeen waarvoor men is verzekerd.

Het IFV (Instituut Fysieke Veiligheid) publiceerde over deze materie onlangs een inzichtelijk rapport (Eikenaar et al., 2018).

Gebouw in brand

Het bouwbesluit is niet primair gericht op het reduceren van schade. Maar ook de persoonlijke veiligheid is met het bouwbesluit niet gegarandeerd. De brandweer rukt na een melding direct uit en denkt na enkele minuten een lokale brand in een gebouw aan te treffen. Een ruimte of woning in een woongebouw of een compartiment in een bedrijfsgebouw. Maar in Grenfell building in Londen, nu twee jaar geleden, werkte de gevelconstructie met brandbare gevel- en isolatiematerialen als een lont en was de brand bij aankomst al compleet uit de hand gelopen. Geen brand in een gebouw, maar een gebouw in brand. Daarop zijn de middelen en aanvalsplannen helemaal niet toegerust. De brandweer handelt natuurlijk wel, maar het wordt zo al snel een ongecontroleerde situatie. Bij bedrijfspanden die voor de melding vaak al even om zich heen kon grijpen speelt ‘een gebouw in brand’ regelmatig.

De gevel als medium

De gevel, is bij een brand-technisch slecht ontwerp, regelmatig een bron van brand door- of overslag. Een inwendige compartimentering kan door een slechte gevel of gevelaansluiting gemakkelijk worden gebypassed. Deze kans op branduitbreiding kan vaak met wat aandacht voor detail en materiaalkeuze, tegen relatief lage meerkosten worden geneutraliseerd.

De waarde van vermeden schade

Stel je hebt jaarlijks een kans van 1 op 1.000 op een forse brand (belangrijk deel bedrijf brandt af) met een schade van € 1.000.000,- maal een factor 4 (zie hierboven) en dus € 4.000.000,-. Daarmee heb je jaarlijks een fictieve schade van € 4.000.000,-/1.000 oftewel € 4.000,-. Stel dat je door een eenmalige meeruitgave van € 25.000,- (2,5 % van de verzekerde waarde) de kans op brand halveert. En dat bovendien in die gevallen waarin zich toch een brand ontwikkelt, de schade tot 50% wordt beperkt. Statistisch hou je dan de helft van de helft van de schade over oftewel een jaarlijkse fictieve schade van 0,5*0,5*4.000,-= € 1.000,-. Dat komt neer op een voordeel van € 3.000,- per jaar. Bij een levensduur van 40 jaar loopt dat op naar € 120.000,-. Een zeer rendabele investering die per geval moet worden bekeken. Het gaat in dit artikel om de denkrichting en het voorbeeld toont de zin van een dergelijke redenatie. Een eventuele lagere verzekeringspremie is hierin niet eens meegenomen.

Verantwoord

Het blijkt aldus verantwoord om op economische basis in brandveiligheid te investeren. Voor gevelleveranciers met de inbreng van kennis een kans op onderscheidend vermogen. Ondanks een hogere meterprijs een positief onderscheid richting opdrachtgevers.

Referenties:

• Eikenaar, dr. T en drs. C. Tonnaer, eindredactie R. Hagen MPA (2018) De Maatschappelijke impact van branden” IFV, Arnhem 28 juni 2018

• VIVRE

• CBS Statline

Jos Lichtenberg | Em. Hoogleraar TU Eindhoven | Voorzitter stichting Slimbouwen | Adviseur en productontwikkelaar onder andere via Off Road Innovations

Platform ‘De Economie van Brandveiligheid’

Momenteel wordt rond dit thema een onafhankelijk platform voor brandveiligheid opgericht. Binnenkort zal dit platform met een manifest naar buiten treden om de in dit artikel gepresenteerde denkwijze breder te verspreiden in onderwijs, onderzoek, bij de overheid en uiteraard in de markt.

Het gaat om een nog groeiende groep van prominente stakeholders uit de werelden van onderzoek, onderwijs, vastgoedeigenaren, woonconsumenten, de verzekeringswereld en de brandweer. Het platform wordt gefaciliteerd door enkele producenten.