Woonbeleving op luchtige hoogte

Hoogbouw in Zürich – Architectuur vormgeven met zonwering

Geen andere plek in Zürich (Zwitserland) verandert op dit moment zo snel als het voormalige industrie- en bedrijventerrein Leutschenbach in de wijk Oerlikon. Recent ontstonden hier de drie volgens Minenergie-standaard gerealiseerd en in het vakgebied reeds veelgeprezen woontorens WolkenWerk van Staufer & Hasler Architekten en Ballmoos Partner Architekten. De architecten hechtten veel waarden aan verschillende typen plattegronden en hun verhouding tot de buitenruimte. In herinnering aan het industriële verleden van de plek werden de gevels van de gebouwsokkel vormgegeven als structuur van beton met uitsparingen van baksteenmuren. Als zonwering en de vormgeving ondersteunende elementen worden op de balkons en loggia’s zonneschermen van Warema gebruikt in verschillende kleuren en stoffen.

Hoe snel de wijk in het noorden van Zürich verandert, is te zien aan het dynamisch heen- en weerbewegen van de vele kranen. Weg van het voormalige industrie- en bedrijventerrein tot aan een levendige en aan de vereisten van de huidige tijd aangepaste wijk voor wonen en werken. De jongste bouwsteen van deze ontwikkeling is het project WolkenWerk. Het nieuwbouwcomplex, dat bestaat uit drie woontorens van 19 tot 22 verdiepingen en hun sokkelgebouwen tot vier verdiepingen hoog, werd in 2020 voltooid en stapsgewijs overgedragen aan de bewoners en gebruikers. De bouw van een vierde gebouw, de zogenaamde beurstoren, wordt eind dit jaar opgeleverd. 

Vermenging van typologieën en gebruiksmogelijkheden

Het complex omvat 314 koopwoningen met allemaal een andere grootte en typologie. Zo zijn er op rijtjeshuizen lijkende wooneenheden in de sokkelgebouwen, eengezinswoningen in het onderste deel van de flatgebouwen en ook maisonnette-woningen in de bovenverdiepingen. Daarnaast herbergen de sokkels bedrijfsoppervlakken met werkplaatsen, ateliers, bars en winkels. Een ander belangrijke component van de nieuwbouwwijk aan de Leutschenbach is de ‘Binnentuin’, een vlechtwerk van openbare groenzones in de diepte van de wijk. Deze grijpt in de stegen tussen de blokken.   

Hoofdkenmerken zijn de rijke en veelzijdige, klimaatbestendige beplanting, niet rechtlijnige wegen en een verschillend gebruik van bodembedekkingen. Daarmee gaf de verantwoordelijke architect Martina Voser de verschillende zones en zichtassen vorm. 

Gestructureerde frames, gedifferentieerd uiterlijk 

Het complex is gebouwd in massiefbouw. Aan de buitenkant is dit te zien als een ingehangen betonnen framewerk en smalle, verticale gevelelementen. In de sokkelgebouwen zijn de betonframes een herinnering aan het industriële verleden van de plaats gedeeltelijk ingevuld met bakstenen. Aan de woontorens wisselen binnen het raster open oppervlakken – hoekbalkons en loggia’s – zich af met ramen en betegelde, donkere baksteenvullingen. Daarbij voegt zich het individuele spel van gekleurde zonneschermen. Naast de gestructureerde betonstructuur zijn deze het uiterlijke kenmerk dat het meeste opvalt. Circa 1.300 gele en rode Warema voorbouw-kozijn-screens met niet brandbaar SecuTex-weefsel A2 beschermen de wooneenheden in de torens tegen oververhitting. Volgens de in heel Zwitserland geldende brandveiligheidsvoorschriften van de VKF waren hier, vanwege de gebouwhoogte van meer dan 30 meter, niet brandbare schermstoffen verplicht. 

De aluminiumbedampte zijde van de SecuTex reflecteert warmtestraling en helpt in de winter de warmte binnen te houden. Door de webstructuur is voldoende transparantie mogelijk om naar buiten te kijken. Zo zorgt de zonwering het hele jaar door voor een thermische behaaglijkheid van de gebruiker. Voor de meer dan 700 Warema screens werd in de sokkel gekozen voor de stof Sattler Twilight. Daarnaast kozen de architecten in de sokkel en voor de loggia’s van de torenverdiepingen circa 300 knikarmschermen met deze stof. Ook de toekomstige beurstoren wordt uitgerust met Warema screens en de stoffen Twilight en SecuTex.

Windstabiliteit door easyZIP

Veiligheid, zelfs bij sterke wind wordt bij de screens gegarandeerd door de easyZIP-technologie. De stof van het doek loopt naadloos en rustig over een aan de zijkant aangebrachte ritssluiting in een geleiderail. Grote, aan de wind blootgestelde oppervlakken kunnen dankzij de hoge windstabiliteit functioneel en zonder zijdelingse lichtspleet betrouwbaar worden beschaduwd. 

Functies comfortabel gekoppeld

Met de wereldwijde standaard voor huis- en gebouwautomatisering KNX kunnen verschillende functies in een gebouw comfortabel worden gekoppeld en gestuurd, ofwel centraal via een bedieningselement of automatisch door middel van intelligente sensoren. Bij het WolkenWerk vindt de besturing van alle zonweringselementen plaats via deze standaard. Daarbij is een automatische zonweringsbesturing gerealiseerd. Deze zorgt afhankelijk van de zoninstraling, automatisch voor schaduw door de screens. Bij vorst of hoge windsnelheden wordt de zonwering daarentegen in een veilige positie bewogen. Op elk van de drie torenflats is daarvoor een KNX Weerstation geïnstalleerd. De reden waarom de architecten voor KNX hebben gekozen, was het feit dat er bij de flatgebouwen vele windzones zijn en circa 60 hiervoor benodigde gevelwindsensoren niet kunnen worden beheerd met conventionele systemen.

Vormgevingselement en preventieve brandbeveiliging

Het gebruik van het Warema SecuTex-weefsel A2 op het WolkenWerk brengt functie en vormgeving in harmonie. Naast het gebruik als buitenzonwering kan de conform DIN 4102-1 en conform VKF 6q.3/RF1 als niet brandbaar gecertificeerde stof ook binnen worden gebruikt in de vorm van rolgordijnen die beschermen tegen verblinding. Want het weefsel bestaat uit een met siliconen gecoat glasvezelweefsel zonder toevoeging van giftige of gevaarlijke chemicaliën. Zo kunnen er in geval van brand geen giftige stoffen ontstaan en ontstaat er slechts een minimale rookontwikkeling. In tegenstelling tot andere stoffen-zonweringen wordt het Warema SecuTex-weefsel A2 daardoor geen extra brandversneller en voorkomt bovendien levensbedreigende rookgasvergiftigingen.