VMRG op inspiratiesafari

Op 19 september jl. werden alle bij de VMRG aangesloten bedrijven uitgenodigd om mee te gaan op inspiratiesafari in Burgers’ Zoo in Arnhem. ’s Morgens vond de Algemene ledenvergadering van de VMRG plaats in de Kilimanjaro lodge met uitzicht op de Afrikaanse savanne. De middag vond deels plaats in diezelfde lodge met inspirerende sprekers en deels in de dierentuin zelf.

Een deel van de groep begon de middag met een bio-inspiratiewandeling door de dierentuin met een gids van Burgers’ Zoo. Veel innovaties vinden hun oorsprong in de natuur. Om daadwerkelijk tot innovaties te komen, is onderzoek nodig. De VMRG had voor deze middag ook twee inspirerende sprekers uitgenodigd die hier nauw bij betrokken zijn. In een notendop de highlights uit deze presentaties. 

Marcel Bilow van de TU Delft gaf een overzicht van de onderzoeken en projecten op het gebied van gevels waar onderzoeksteams mee bezig zijn. Zij houden zich in samenwerking met een Europees onderzoeksnetwerk op het gebied van gevels bezig met circulaire bouwproducten, materialen en productietechnieken, vernieuwing en verbouwing van gevels en multifunctionele gevels. In de tijd gezien gaan wij van een massieve gevel naar een gevel waaraan allerlei functies worden toegevoegd (Façade Roadmap), bijvoorbeeld voor verwarming, koeling, isolatie of mogelijkheden om warmte op te slaan. 

Voor krommingen en vreemde vormen in gevels kan 3-D printen een oplossing zijn.   

De TU Delft denkt dat het niet verstandig is om volledige gebouwen te printen, maar er zijn zeker toepassingen met een win-win situatie. Bijvoorbeeld door kanalen en leidingen te implementeren die met een boor- of freesmachine of andere technieken niet mogelijk zijn. Hier wordt met verschillende materialen mee getest, maar dit staat nog in de kinderschoenen. Al tien jaar geleden is gestart met de ontwikkeling van knopen voor vliesgevels die geen kit en aparte verstekken nodig hebben om ze aan te sluiten. Door deze 3-D te printen kunnen ze recht aangesloten kunnen worden op een standaard extrusie. Deze worden steeds meer ontworpen en toegepast en door dalende prijzen wordt dit interessanter en worden nu de eerste elementen in gebouwen geplaatst. Ook de renovatiemarkt biedt kansen. Bepaalde onderdelen die niet meer geproduceerd worden, kunnen 3-D geprint worden.

Er vinden ook onderzoeken plaats wat de mogelijkheden zijn van karton in de architectuur. Hier ziet men vooral mogelijkheden in de laag van de gevel die je niet ziet. Tevens wordt er nagedacht over bioreceptiviteit. Dat wil zeggen, er worden oppervlakken gemaakt die van zichzelf groen worden door mosgroei te stimuleren. Bijvoorbeeld groene dakpannen of muren die bijdragen aan de biodiversiteit, water kunnen opvangen, en de verdampingskoelte kunnen gebruiken om steden tegen hitte te beschermen.

Veel onderzoeksprojecten vinden plaats op het gebied van circulariteit. Projecten met bijvoorbeeld hergebruikte profielen, waarbij er daadwerkelijk onder normale omstandigheden wordt gebouwd. Hierbij is ook het hele digitale ontwerpproces belangrijk dat precies inzicht geeft wat het gebouw uiteindelijk oplevert aan milieuprestatie. Bij circulariteit gaat het niet alleen om hergebruik, maar ook om productie van materialen die later weer herkenbaar zijn en die een volgende generatie uit elkaar kan halen. In circulariteit liggen veel mogelijkheden die door de gevelindustrie, ook in samenwerking met de TU Delft, worden opgepakt. Zie ook de Circular Built Environment HUB op de TU Delft website. Juist die samenwerking met het bedrijfsleven is belangrijk voor de universiteit, zodat er een realiteitscheck kan plaatsvinden.

Ingrid Weegels van de HZ University of Applied Sciences daagde de toehoorders uit door biobased materialen door te geven aan het publiek en te vragen wat voor een materialen dit zijn. Biobased materialen en producten zijn vervaardigd van hergroeibare grondstoffen uit de levende natuur. Veelal zijn deze grondstoffen afkomstig uit de tuin-, landbouw of bosbouw. Biobased grondstoffen hebben een korte hernieuwingscyclus en kunnen door fotosynthese CO2 uit de lucht vastleggen. 

HZ University of Applied Sciences en Avans Hogeschool in Breda werken samen in het Centre of Expertise Biobased Economy aan onderzoek op het gebied van onder andere biobased bouwen. Zij verzamelen, ontwikkelen, valoriseren kennis en dragen dit uit over de toepassing van biobased materialen in de bouw en civiele techniek. Informatie over producten en projecten wordt opgeslagen in een kennisbank die terug te vinden is op de website biobasedbouwen.nl. In deze kennisbank zijn materialen opgenomen die ofwel bestaan voor ten minste 90% uit biobased grondstoffen, ofwel uit gerecyclede materialen van natuurlijke oorsprong, zoals bijvoorbeeld katoen. Ook biobased composieten of biocomposieten vallen hieronder: de vezels zijn van natuurlijke oorsprong en de harsen zijn ten minste 60% biobased. Op deze website is het bijvoorbeeld mogelijk om te filteren op gevelmaterialen, maar ook kun je de eigenschappen over een materiaal, zoals bijvoorbeeld de akoestische of thermische eigenschappen, als deze bekend zijn, terugvinden. 

Diverse voorbeelden van biobased materialen passeerden de revue in de vorm van toepassingen in gebouwde projecten, zoals een gevel van biocomposiet. Hiermee is het mogelijk om lichte, sterke en stijve en vormvrije constructies te vervaardigen. Een voorbeeld van een kalkhennep gebouw is de grootste winkel van Marks & Spencer in Europa waar met prefab staal en houtskelet kalkhennep is gewerkt. Met kalkhennep is het mogelijk om vochtregulerende, damp-open gevels te realiseren. Vlas- en ook hennepisolatie wordt al veel gebruikt in België, Frankrijk en Duitsland. Het eerste huis van stro in Nederland dateert uit 1942 en er is nog steeds aandacht voor stro als isolatie en bouwmateriaal.

Er worden ook veel testen gedaan met nieuwe materialen. Bijvoorbeeld mycelium. De basis van dit materiaal is de ondergrond waarop paddenstoelen hebben gegroeid. Hierin zitten de sporen van de paddenstoelen. Door deze sporen op een andere ondergrond te zetten, kan dit als isolatiemateriaal in diverse toepassingen in de bouw gebruikt worden. Bijvoorbeeld als toepassing voor binnenwanden, omdat het mycelium goede geluidsabsorberende eigenschappen heeft. Onderzoekprojecten gaan verder dan alleen de toepassing van biobased materialen. Zo wordt ook de beleving onderzocht van toepassingen van bepaalde biobased materialen in een gebouw en worden de thermohygrische (vochtregulerende) eigenschappen van materialen gemeten. Aan het eind van de presentatie werden de materialen die in de zaal rondgingen bekend gemaakt. En zo maakten veel mensen kennis met metisse, gemaakt van gerecycled katoen, bijvoorbeeld van oude spijkerbroeken, en cellulose, gemaakt van papiersnippers.