VMRG Column | De wereld op zijn kop

Op 30 oktober jl. heeft de bouwsector op het Malieveld gedemonstreerd en duidelijk gemaakt dat Nederland op slot staat. In de diverse dagbladen werd deze actie breed gedragen en ruim ondersteund.

Want door het vonnis van de Raad van State, liggen inmiddels in Nederland duizenden projecten stil of verkeren in grote onzekerheid. Door dit vonnis sneuvelde het Programma Aanpak Stikstof (PAS), waarmee de overheid sinds 2015 vergunningen kon verlenen aan projecten die stikstof uitstoten in de buurt van beschermde Natura 2000 gebieden. Compensatie voor schadelijke uitstoot van stikstof kon immers volgens het PAS op een later moment volgen.

Duidelijk is dat het kabinet de mogelijke gevolgen van de uitspraak van de Raad van State behoorlijk onderschat heeft. Opmerkelijk is dat met de mogelijkheid dat de hoogste bestuursrechter het PAS volledig onderuit kon halen door de ministeries totaal geen rekening gehouden is. Nog opmerkelijker is dat er geen Plan B is, met als gevolg dat bouwprojecten hierdoor stilliggen, net zoals de waterbouw en het grondverzet door het PFAS-beleid. En daarmee zit Nederland ten tijde dat ik deze column schrijf op slot en wordt de bouwsector keihard geraakt. Weliswaar zijn veel bouwers nog aan het werk, omdat ze projecten doen op basis van bestaande vergunningen, maar de orderportefeuilles drogen snel op.

Het goede nieuws is dat het kabinet op Prinsjesdag heeft aangegeven 2 miljard euro beschikbaar te stellen om gemeenten te stimuleren om meer locaties bouwklaar te maken en woningbouwcorporaties te enthousiasmeren om meer te investeren in nieuwbouw. Maar ja, wat heb je aan die miljarden als je nergens meer mag en kan bouwen.

Wanneer we ons realiseren dat de meeste fracties in de Tweede Kamer destijds voor het PAS hebben gestemd zou je mogen verwachten dat er nu verantwoordelijkheid genomen wordt die snel tot een oplossing leidt. Hetzelfde geldt voor het woningtekort, hetgeen resulteerde in een ambitie om tot 2030 1 miljoen nieuwe woningen te bouwen; de energietransitie, want Nederland moet van het gas af; doelstellingen in BENG. Allemaal mooie ambities die met zekerheid geen doorgang vinden zolang het stikstofprobleem en PFAS niet worden opgelost.

Wat de bouwsector wil weten, is wat er nodig is om een bouwproject toch te kunnen uitvoeren. Een compensatie-eis lijkt hier op zijn plaats willen we de huidige stagnatie kunnen vlottrekken. Het “tijdelijk” verhogen van de stikstofnorm of aangeven van een drempelwaarde geeft de bouwsector de benodigde lucht. Het kabinet zal daarin daadkracht moeten tonen, zeker wanneer we ons realiseren dat de drempel in de ons omringende landen een stuk lager ligt.

Op 13 november jl. heeft het kabinet een pakket maatregelen gepresenteerd voor de stikstofproblematiek in de bouw- en infrastructuursector en voor de PFAS-problematiek. Positief is te zien dat het kabinet in actie is gekomen en dat er beweging is, maar het gaat de bouw- en infrastructuursector niet snel genoeg, immers staan in deze sector het meest acuut banen op de tocht en dreigen bedrijven failliet te gaan. En dat terwijl de bouw maar bijdraagt voor slechts 2,9% aan stikstof en niet verantwoordelijk is voor PFAS.

Waar het met een pakket aan overheidsmaatregelen weer mogelijk zou moeten kunnen worden om in 2020 onder andere de benodigde 75.000 woningen te realiseren ligt dat totaal anders voor PFAS. PFAS heeft de grondverzetbedrijven veel schade gebracht en is een diepe treurigheid. Minister van Veldhoven heeft zich in dit dossier aardig in de nesten gewerkt en lijkt niet te bewegen. Wel geeft ze nu aan ook de bron aan te willen pakken. Vreemd dat daarop niet eerder actie ondernomen is, want zolang de bron niet aangepakt wordt, is het PFAS-probleem moeilijk op te lossen. En zolang PFAS niet is opgelost kan ook op veel plaatsen niet gebouwd worden. De bouw- en infrastructuursector, alsmede een deel van de toeleverende industrie en transportsector laten bloeden voor de stikstof- en PFAS-problematiek is dan ook niet uit te leggen en is de wereld op zijn kop.