De Peperklip: opknapbeurt met respect voor iconisch ontwerp

Op de Kop van Zuid in Rotterdam is het opvallende gebouw De Peperklip na een grondige en broodnodige opknapbeurt volledig in ere hersteld. Gevels, trappenhuizen en de woningen zelf: alles werd onder handen genomen. Ook de gevel kozijnen werden vervangen. Die kregen een update die een perfect compromis vormt tussen esthetiek, respect voor het originele ontwerp en de hoge technische eisen op het vlak van natuurlijke ventilatie en akoestiek. 

De opknapbeurt van De Peperklip geldt als één van Nederlands grootste renovatieprojecten uit de geschiedenis: tussen 2017 en 2020 werden 545 woningen en 8 bedrijfsruimtes grondig gerenoveerd. Wat het helemaal opmerkelijk maakt, is dat de bewoners van het sociale woningcomplex tijdens die verbouwingswerken in hun appartementen bleven wonen. 

Een huzarenstukje van woningcorporatie Vestia, die – samen met de gemeente – het gebouw vooral ‘futureproof’ wou maken, zowel op het vlak van technieken als van onderhoud. Mét respect voor het ruim 40 jaar oude ontwerp van de hand van architect Carel Weeber – dat weliswaar lijkt op een opengebogen paperclip, maar z’n naam dankt aan de klippers (boten) die er peper in de haven aanvoerden – maar tegelijk ook met oog voor de noden van de bewoners. Wat begon als een oppervlakkige ‘make up’ draaide uit op een grondige ‘make over’ van het totale gebouw. En daar kreeg ontwerpend architect Clara Froger een uitgebreide opdracht voor. Vooral om erover te waken dat De Peperklip zijn eigenheid niet verloor en zelfs terugwon. Eerder dan renovatie- of onderhoudsbeurt, zag zij deze ingreep dan ook als ‘preservatie’ met aandacht voor de wensen van de opdrachtgever én de bewoners.

Als technisch-architectonisch adviseur kwam ook Willem-Jan Paijmans (Molenaar & Co Architecten) in beeld om de ontwerpen van Clara Froger recht te doen met passende technische details en het verbeelden van de mogelijke opties daarin voor zowel het bouwteam als de dienst Welstand. Paijmans: “Naast onder andere een hertekend verlichtingsplan en akoestisch en visueel verbeterde entreehallen en trappenhuizen, bleken vooral de te vervangen kozijnen op dat vlak een uitdagende evenwichtsoefening tussen het technisch haalbare en trouw aan het oorspronkelijke ontwerp. Aluminium bleek al snel de juiste keuze in functie van onderhoudsvriendelijkheid en esthetiek. Maar het beste compromis voor de toen al geïntegreerde ventilatieroosters lag minder voor de hand.”   

In het oorspronkelijke ontwerp van Weeber waren de kozijnen onderin uitgerust met zwaar gebouwde suskasten die zorgden voor de natuurlijke toevoer van verse buitenlucht, maar tegelijk het lawaai moesten buiten houden. Esthetisch verre van de mooiste oplossing, maar vooral ook een vorm van ventilatie die door bewoners als irritant ervaren werden en die volgens Clara Froger heel vaak dichtgeplakt werden. En dat was natuurlijk funest voor het binnenklimaat in de woningen.

Clara Froger: “Het was dan ook heel belangrijk om bij het vervangen van de kozijnen goed na te denken waar we naartoe wilden. En dat ging in verschillende stappen. Een eerste voorstel stuitte nog op een resolute ‘nee’ bij de dienst Welstand. Toen werden we teruggefloten omwille van het veel te zware profiel. In technische zin hadden we dan wel al een flinke stap vooruit gezet, maar uiteindelijk wilden we ook echt terug naar de fijnheid van de kozijnen in het originele ontwerp. Alleen: die is tegenwoordig niet meer haalbaar omwille van de vele technische eisen waaraan kozijnen moeten voldoen. Zo bijvoorbeeld ook op het vlak van natuurlijke toevoer van verse lucht.” 

Via aannemer Maasmond en gevelbouwer Rollecate kwam uiteindelijk ter sprake dat Renson net op dat moment een update van zijn Invisivent toprooster op de markt had, zo aangepast aan de Nederlandse markt dat de aanslag van de kozijnen voor montage tegen een stelkozijn in één lijn doorliep op het toprooster dat er bovenop gemonteerd werd. Dat was natuurlijk een groot pluspunt voor het bouwteam. Het daarmee verkregen beeld werd ook bij de dienst Welstand positief onthaald en uiteindelijk goedgekeurd.

Jan Smit, projectleider van Rollecate: “Hadden we de Invisivent NL van Renson niet gehad, dan hadden we sowieso niet te maken met een standaard aansluiting tussen kozijn en toprooster. Wat ons meer aandacht en energie bij de montage zou gekost hebben. Nu konden we heel efficiënt werken: oud kozijn eruit, nieuw kozijn mét toprooster als één geheel in de plaats. Klaar! Het was dan ook mooi meegenomen dat de bewoners met zo weinig mogelijk overlast te maken kregen tijdens de renovatie. Zeker omdat ze er tijdens de werken gewoon bleven wonen.”

“Vanaf mijn eerste overleg met aannemer Maasmond was ook Renson al van de partij”, licht Smit toe. “Zij zorgde voor de oplossing met de meeste esthetische meerwaarde. Samen met hun technische mensen stelden we alles in het werk om het rooster zo aan te passen dat de aanslag van het kozijn er naadloos over doorloopt. Het rooster werd echt een onderdeel van het kozijn. En zo heb je ook geen kans op lekken, zowel geluidstechnisch als energetisch.”