Zonwering in de energieprestatieberekening

Voor alle nieuwbouw, zowel woningbouw als utiliteitsbouw, geldt dat de vergunningaanvragen sinds 1 januari 2021 moeten voldoen aan de eisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG). Voor het bepalen van de energiebehoefte (BENG 1) van een gebouw wordt in een BENG-berekening voor elke maand zowel de warmte- als de koudebehoefte bepaald. De uitkomsten van deze 24 berekeningen worden bij elkaar opgeteld voor het bepalen van de totale energiebehoefte. In de berekeningen wordt gerekend met maandgemiddelde waarden.

Door de uitgangspunten van de BENG-berekening, die in de NTA8800 omschreven staan, blijkt dat bij de meeste woningen de koudebehoefte minder dan 10% bedraagt van de totale energiebehoefte. Dit komt vaak niet overeen met berekening op basis van uurlijkse data. Hierdoor wordt in de regelgeving de kans op oververhitting vaak onderschat en komen oplossingen die de koudebehoefte verminderen minder goed tot hun recht in de BENG-berekeningen. De praktijk leert echter dat de klachten over overhitting toenemen. Ook de toekomstige klimaatscenario’s laten hogere temperaturen zien. Hierdoor wordt het dus steeds belangrijker om in het ontwerp goed te kijken naar de koudebehoefte van het gebouw en de zogenaamde “ladder van koeling” te volgen. Deze bevat vier treden:

1. zorgen voor een verkoelende omgeving (bijv. met bomen of groen dak);

2. warmte weren (bijvoorbeeld met screens of zonwering); 

3. passief koelen (bijvoorbeeld met nachtventilatie);

4. milieuvriendelijke actieve koeling (bijvoorbeeld met warmtepomp).

Toepassen beweegbare zonwering

Door het toepassen van zonwering wordt de zonnewarmtewinst verlaagd. Dit zorgt ervoor dat de koudebehoefte van de woning afneemt. In de BENG-berekening werd tot 2024 gerekend met dezelfde tijdfracties, wanneer de zonwering naar beneden is, voor zowel de warmte- als de koudebehoefte berekening. Hierdoor nam de warmtebehoefte in het tussenseizoen toe omdat de gewenste zonnewarmtewinst wordt verminderd.

Omdat het grootste gedeelte van de energiebehoefte van een gebouw wordt bepaald door de warmtebehoefte is het effect van zonwering niet goed zichtbaar in een BENG-berekening. Hier komt met de 2024 versie van de NTA8800 gelukkig verandering in. Bij handmatig bediende of intelligent gestuurde zonwering blijft deze nu naar boven zodra het gebouw een warmtebehoefte heeft. Hierdoor wordt de zonwering optimaal benut door gebruik te maken van de gratis zonnewarmte wanneer deze gewenst is. De warmtebehoefte in de winter- en tussenseizoenen gaat niet omhoog, de koudebehoefte zal echter wel altijd dalen.

Dit sluit aan bij de praktijk, zonwering is een product dat zich heel goed aanpast aan de seizoenen en de warmte- of koudebehoefte van de gebruikers. In het winter- en tussenseizoen kan gebruik worden gemaakt van de nuttige zonnewarmtewinst,terwijl op warme dagen de ongewenste toetreding van zonnewarmte tot het gebouw kan worden beperkt. De zonwering zorgt er ook voor dat de directe straling wordt verhinderd. Dit komt zowel het thermisch als het visueel comfort van de gebruiker ten goede.

Juist door dit adaptieve gedrag is zonwering een ideaal middel voor het creëren van een goed en gezond binnenklimaat. Hierbij moet goed in de gaten worden gehouden dat de BENG-berekening geen comfort berekening is.

Zonwering in een gebouw met koeling

Wanneer in een gebouw actieve koeling wordt toegepast, heeft dit systeem vaak onvoldoende capaciteit om het gehele seizoen de woning op de gewenste temperatuur te houden. Het invullen van deze koudebehoefte door een systeem met actieve koeling zorgt voor een forse toename van het energieverbruik van de woning. 

Wanneer in een gebouw zonwering wordt toegepast, zal een groot deel van het jaar de actieve koeling achterwege kunnen blijven. Tenslotte wat er niet in komt hoeft er ook niet uit, dit is ook terug te vinden in de “ladder van koeling”. In combinatie met actieve koeling heeft zonwering een positief effect op BENG 2. Wanneer toch aanvullende koeling gewenst is, zal het benodigde koelvermogen significant minder worden. Hiermee wordt bespaard op het energieverbruik van de woning. Dit is zeker in deze tijden met hoge energiekosten zeer welkom.

Wijzigingen NTA8800:2024

Vanaf juli 2024 wordt er gerekend met de nieuwe versie van de NTA8800. Het is dan mogelijk om te rekenen met intelligent gestuurde zonwering. Voor de inregeling van de zonwering wordt gebruik gemaakt van ISO 52016-3. Deze norm beschrijft de schakelpunten voor de zonwering die afhankelijk zijn van de warmte- of koudebehoefte, verlichtingssterkte (lux) en binnentemperatuur. In de 2024 versie wordt ook van buiten bedienbare zonwering meegenomen in de berekening. Hierdoor worden nu ook schuifpanelen gewaardeerd als zonwering.